گورکن‌ها موریانه دوست دارند، آن‌ها با بو کشیدن کلونی موریانه ‌ها را می یابند تا همه را بخورند؛ این حیوان لانه‌ی موریانه را نابود می‌کند، درست مثل وقتی که رطوبت، دیوارهای نم زده یک خانه کلنگی را از درون، آرام آرام به فساد و تباهی کشیده و در خود فرو می‌بلعد. 

گورکن دومین فیلم بلند کاظم ملایی است که روایت تازه‌ای از یک قصه چند وجهی دارد. پوسته‌ی بیرونی گورکن می تواند یک روایت ملتهب و پرتعلیق داشته باشد، اما فیلم آرام و سنگین به پیش می رود و برای فیلمسازی که عامدانه این لحن آرام و مبهم را به جهان روایی آن تعمیم داده، هدف اصلی، درگیر کردن ذهن مخاطب و ایجاد پرسش‌های موازی است. 

گورکن تجربه متفاوتی از یک فیلمساز تیزبین است که رویکردی حرفه ای را دنبال می کند. به نظر می رسد که ملایی پس از تجربه موفق کوپال، در فیلم تازه اش قصه گویی را جدی تر گرفته و سینما را از زوایای شخصی تری دنبال می کند تا بیشتربه سبک و لحن خاص خود نزدیک شود. در گورکن هارمونی بصری و آوایی اهمیت دارد و سعی شده تا در کنار تناسب نما و دیالوگ‌، ازموسیقی و آمبیانس محیطی نیزبه درستی استفاده شود( صدای ملودی ویولون به جای زنگ موبایل)

قصه‌‌ فیلم درباره مادر جوانی است که درآستانه ازدواج مجدد دچار بحران بزرگی می شود، او پسری زال و باهوش دارد که در موقعیت بدی قرار گرفته ... زن (ویشکا آسایش در نقش سوده شریف زادگان)  نگران و پریشان حال است و چالش پیش آمده او را مجبور می کند تا با زخم های کهنه ای که از گذشته بر روح و روانش بر جا مانده، روبرو شود. او باید برای حل مشکل پیش آمده به شناخت بهتری از اطرافیانش برسد.

فیلم پتانسیل این را دارد که به یک تریلر پر تنش یا یک درام جنایی سطحی تبدیل شود، اما فیلمساز به جای تاکید بر جزییات حادثه، روی شخصیت‌ها و روابطشان دقیق می شود؛ حتی عنوان بندی ابتدایی فیلم نیز، حاوی عناصر بصری و روایی مهمی است که از ابتدا مخاطب را درگیر می کند؛ و این چیزی است که کمتر در عنوان بندی و تیتراژ فیلم های ایرانی شاهدیم.

اگر چه گورکن در فرم و فضا سازی به روایت های پیچیده و لایه بندی شده فیلم های محبوب به اصطلاح آپارتمانی دهه های اخیر نزدیک است، اما طراحی اغلب میزانسن ها در آن خلاقانه بوده و اجراها تاتری است؛ شاید از این روست که در استفاده ازعناصر صحنه نیز به ویژگی های شاخصی از سینماگران مولف و صاحب سبک سینمای ایران توجه شده وساختمان بسیاری از پلان ها مثلا به فیلم "سگ کشی" "بهرام بیضایی" نزدیک است. حتی در لحظاتی می شود سوده شریف زادگان را در قامت "گلرخ کمالی" فیلم بیضایی دید که از نامردی ها و دروغ ها به تنگ آمده.

 در فصل آغازین فیلم، آشنایی با شخصیت ها به کندی پیش می رود و اطلاعاتی که به واسطه دیالوگ ها داده می شوند، کامل نیستند، اما رفته رفته، مخاطب در شرایطی پرتعلیق و تردیدآمیز قرار می گیرد تا در یک تجربه فردی و حین تماشای فیلم در ذهن خود به حدس و گمان هایی برسد. در واقع فیلم از نیمه به بعد جذاب تر می شود و بیننده را با شک و تردیدها درگیر می کند.

لحظاتی در فیلم وجود دارد که خونسردی برخی کاراکترها بیننده را کلافه می کند، مثل کنش های حسن معجونی( پیمان جنابی) در نقش پدر "ماتیار" که در لحظات بحرانی، بیش از اندازه خونسرد و آرام است. شاید اینطور به نظر برسد که به شکلی آگاهانه، شتابی که مختص به ریتم و لحن فیلم های جنایی و معمایی است دراَکت‌های آدم‌های گورکن وجود ندارد، برای همین سرعت مخاطب هم به تناسب کم می شود، تا شرایط شخصیت‌ها را در دنیای قصه بهتر درک کند و همین تعلیق و تردید را در باره تک تک آن‌ها بیشتر می‌سازد. نگارنده برای لو نرفتن داستان فیلم در بسیاری از موارد ناچار به اشاره ‌ی گذراست اما برای تحلیل جهان فیلم نیاز است تا با جزییاتی که نمی فهمیم یا نمی دانیم با تعمق بیشتری روبرو شویم. سوظن‌‌های زیادی درباره همه وجود دارد اما پاسخ بسیاری از پرسش‌ها حتی تا پایان فیلم هم برای ما روشن نمی شود.

نکته جالب دیگر دراین فیلم استفاده از بازیگران حرفه‌ای سینما و تاتر در کنار هم و در همراهی با بازیگران آماتوریا کودک بازیگران و برخی عوامل پشت صحنه سینماست، به نظر می‌رسد ملایی با دعوت از طیف مختلفی ازاین بازیگران، نسبت به بسیاری ازاین هنرمندان به نوعی ادای دین کرده و در مقابل دوربین نیز ترکیب خوبی را گرد آورده باشد.

نکته قابل توجه دیگر در گورکن، طرح مضامین تازه از مناسبات جهان امروزی و تعاملات انسان‌ها در فضای مجازی است. مفاهیم نوین ارتباطی و اجتماعی که بر روابط و رویکردهای اقتصادی مردم نیز تاثیرگذارند؛ در گورکن هر چند اندک و گذرا اما به درستی به مساله مهاجرت، تنوع قومیتی، روابط درون خانوادگی و ترمینولوژی رمزارزها اشاره می شود. کدهایی که یا به شکل "کیوآر" یا به صورت بیت کوین می‌توان با آن ها خرید و فروش کرد...  موقعیت‌هایی که درآن‌ها، به عنوان نمونه‌ای کوچک از جامعه، هم می شود که به یک کارگرافغان اعتمادی نداشت و هم به یک ندیمه خانه‌‌زاد که هموطن است مشکوک بود. موقعیت‌هایی نیز در فیلم هست که یک زن را در مقام یک مادر یا یک همسر بر سر دوراهی قرار می‌ دهند. همه این ها توجه مخاطب را به روند رو به رشد تغییر تعاملات انسانی در دنیای امروز جلب می کند واین فیلم را دررتبه بالاتری از یک فیلم معمایی و جنایی و در دسته درام اجتماعی با رویکرد روانشناسانه قرار می دهد.

منبع: سایت نماوا مگ، سایت سینما سینما

مطالب ديگر:

• 16/4/1401: هجدهمین دوره جشنواره بین المللی فیلم نهال برگزار شد
• 27/12/1400: فراخوان ساخت مستند سینمایی عیدولوژی
• 20/11/1400: گورکن نامزد بهترین پوستر از چهلمین جشنواره فیلم فجر
• 8/11/1400: معصومیت شر (نقد فیلم گورکن)
• 8/11/1400: «سینه‌ما رکس» از جنس مستندهای تعاملی و مشارکتی‌ست
+ آرشيو وبلاگ